|
|
Lotnie latają na naszym niebie dzięki wysiłkom i pasji wielu naprawdę wyjątkowych ludzi. Ich ciężkiej, nierzadko śmiertelnie niebezpiecznej pracy zawdzięczamy rzecz niebagatelną: ziszczenie marzeń o lataniu. Dlatego warto przy okazji opisywania tego pięknego sportu, napisać także o nich parę słów. Artykuł ten nie będzie więc tak do końca standardowym podejściem do lotniowego „FAQ”. Będzie krótką historią trochę o ludziach. |
Czesław Tański na swojej „Lotni”, 1896r.
Start z pomostu.
źródło: http://edu.apple.pl/janow/patron.htm
Kuzyn Łątki i Śrubowca, czyli skąd pochodzi nazwa „Lotnia”?
Historia lotni sięga dalej niż pierwszy lot braci Wright, a do tego wiele jest w niej polskich akcentów. Jak mówią, „na początku było słowo”. Od niego więc zaczynamy.
Słowo to wynalazł Czesław Tański; człowiek o szerokich horyzontach, artysta, malarz, a przede wszystkim pasjonat latania z Mazowsza. Lubił on nadawać nazwy swoim konstrukcjom – samolot „Łątka”, śmigłowiec nazwany „Śrubowcem” no i „Lotnia”, która w zasadzie była jednym z pierwszych skonstruowanych na świecie szybowców.
Działo się to na 9 lat przed pierwszym lotem braci Wright! Choć wynalazek Tańskiego nie miał ze współczesnymi lotniami zbyt wiele wspólnego, nazwa pozostała. Warto nadmienić, że Polska jest jednym z nielicznych krajów, który posiada oryginalną, własną nazwę dla lotni.
Pionierzy
Model skrzydeł Jana Wnęka, fot. Muzeum Etnograficzne w Krakowie |
Jeszcze wcześniej, niż Tański, w powietrze wzniósł się inny Polak – Jan Wnęk, który wykonywał loty używając skrzydeł o konstrukcji zbliżonej do ptasiej. |
| Śmiałkiem, który położył podwaliny pod rozwój sportów lotniczych, był Otto Lilienthal, który spopularyzował i pchnął naprzód wiedzę na temat lotnictwa – można powiedzieć - o całe dziesięciolecia. W Internecie znajdują się obszerne informacje dotyczące jego działalności. Również w języku polskim. Nie będziemy więc powtarzać peanów na jego cześć - choć te niewątpliwie temu geniuszowi się należą. Dość nadmienić, że bez Lilienthala nie byłoby takiego lotnictwa - i lotniarstwa, jakim jest współcześnie. |
Otto Lilienthal podczas lotów, Miejsce: prawdopodobnie rejon Gór Rhinowerskich k. Berlina |
Dzięki niemu do psychologii trafiło określenie „Syndrom Lilienthala” – diagnozowany u osób z depresją spowodowaną długim okresem nielatania.
Kto skonstruował współczesną lotnię?
 |
Próby NASA z lotnią projektu Francisa Rogallo, 1964 rok |
| Prawdziwa historia lotniarstwa rozpoczęła się we wczesnych latach 50-tych, kiedy to Francis Rogallo – syn polskiego emigranta (Mateusza Rogali), opracował projekt skrzydła o kształcie delty, mającego umożliwić powrót na Ziemię lotem ślizgowym lądownikom NASA. Projekt został odrzucony, ale zajęli się nim prywatni pasjonaci – Amerykanie Bill Bennet i Dick Miller oraz Australijczycy Dave Kilbourn i Bill Moyes. Tak się to wszystko zaczęło. Pierwszy lot górski na lotni odbył się z Góry Kościuszki w Australii. |  Lot na skrzydle "Standard-Rogallo", 1975 pilot:Miles Fagerlie |
Współczesne lotnie
 |
Start na skrzydle LAMouette Topless ‘97 pilot: Michał Smyk fot.: Jacek Juskowiak |
Współczesna lotnia jest zatem owocem ponad 50-ciu lat ewolucji. Jej obecny kształt, choć w ogólnym zarysie podobny jest do pierwszych projektów, w szczegółach – zadziwia pomysłowością. Dzisiejsze lotnie latają niemal same, a wprowadzenie w stan niebezpieczny wymaga doświadczenia i dość energicznego działania. Nie zawsze tak było. Kiedyś do rozłożenia tego sprzętu potrzebny były niemałe zdolności techniczne i komplet kluczy. Dziś gołymi rękami zrobi to prawie każdy, jeśli mu się tylko pokaże jak.
Podstawowe części lotni to pokrycie (dacron i mylar), szkielet wewnętrzny (rury aluminiowe plus włókno węglowe) i trójkątna sterownica. Pilot podczepiony jest do skrzydła w jednym punkcie, a rękoma trzyma się sterownicy, która przymocowana jest w drugim. Wszystko związują razem stalowe linki.
 |
Lotniarz w ostrym zakręcie, widać prześwitujący wewnętrzny dźwigar. miejsce: Bassano d. Grappa 2005 fot.: Jacek Juskowiak |
Terminy związane z konstrukcją lotni:
- profile – małe rurki o kształcie profilu aerodynamicznego wsuwane i usztywniające pokrycie;
- kil – centralna rura w szkielecie lotni;
- ścin(y) – rury na końcówkach krawędzi natarcia, zapobiegające opuszczeniu pokrycia na końcach skrzydła;
- krawędzie natarcia – najdłuższe dwie rury szkieletu lotni;
- poprzeczka sterownicy – podstawa trójkąta sterownicy, której trzyma się pilot;
- ramiona sterownicy – rury pionowe;
- speedbar – profilowana poprzeczka sterownicy;
- winda (albo VG) – linka, której naciągnięcie powoduje rozszerzenie kąta krawędzi natarcia i zwiększenie napięcia pokrycia, co zwiększa doskonałość lecz utrudnia sterowanie;
- dźwigar – poprzeczna rura, szekieletu lotni, z reguły w środku pokrycia;
- rowingi – elastyczne końcówki napinające pokrycie lotni na końcówkach;
- uprząż typu kokon – kokon usztywniony wewnętrznie płytą kompozytową lub rurami aluminiowymi, w którym leży pilot;
- ‘rybka’ – kokon bez usztywnienia wewnętrznego, o charakterystycznym kształcie;
- fartuch – uprząż będąca niepełnym kokonem.
Definicje prawne
Zgodnie z obowiązującym w Polsce prawem lotniczym, lotnia to: a) urządzenie umożliwiające start z nóg b) sterowanie masowe, c) zawieranie elementów zapewniających sztywność powierzchni nośnych.
FAI (Federation Aeronautique Internationale) ma nieco inną definicję: lotnie to wszystkie urządzenia latające umożliwiające pilotowi niesienie, start i lądowanie tylko przy pomocy własnego ciała i nóg, przy wietrze czołowym poniżej 1 m/s (gdyby nie to ograniczenie, przy odpowiedniej prędkości wiatru możnaby utrzymać w rękach i szybowiec). W obrębie lotni mamy Klasę 1 - czyli sterowane masowo, usztywnione wewnętrznie miękkopłaty, Klasę 2 - czyli lotnie sztywnopłaty sterowane aerodynamicznie i masowo, Klasę 3 - paralotnie, oraz klasę 4 - dla wszystkich sprzętów latających, które umożliwiają pilotowi użycie nóg podczas startu - bez względu na wiatr.
W niektórych lekkich szybowcach oznacza to ... wycięcie dziur na nogi w podłodze.
 |
fot.: Robert Kaeser źródło: Zurich University of Applied Sciences Winterthur ZHW http://www.zhwin.ch/archaeopteryx/english.php |
W języku polskim jako lotnię przyjęło się nazywać lotnie Klasy 1.
I to już wszystkie podstawowe fakty, jakie kazdy o lotniach wiedzieć powinien. Jeśli ktoś będzie miał jakieś pytania - lub sugestie - niech się z nami czym prędzej skontaktuje ;)